Zobacz też

Gniezno, miasto o bogatej i fascynującej historii jest miejscem gdzie każda ulica, budynek oraz plac mają swoje unikatowe historie do opowiedzenia. W ostatnich latach coraz więcej mieszkańców Gniezna i okolic, a także osoby z innych części Polski, a nawet te mieszkające za granicą, przekazują do naszego Muzeum pocztówki i fotografie, które dokumentują przeszłość pierwszej stolicy Polski. Darczyńcy nie zawsze w pełni znają historie, które ukryte są w ofiarowanych przedmiotach. Nieraz udało nam się dać drugie życie prezentowanym momentom, rozwiązując zagadki co uchwycono na zdjęciu. Przedstawimy kilka przykładów zabytków, które trafiły do Muzeum i prezentują jak zmieniało się nasze miasto.

Pierwsza prezentowana pocztówka pochodzi z prywatnych zbiorów mieszkańca Gniezna, który przekazał ją wraz z innymi rodzinnymi pamiątkami do Muzeum. Pocztówka z XIX/XX w. przedstawia widok na Katedrę Gnieźnieńską, dominującą nad malowniczym krajobrazem miasta. Jest to perspektywa uchwycona z okolic dzisiejszej ulicy Jeziornej. Na pierwszym planie widoczne są ścieżki i drogi prowadzące w stronę katedry. W dolnej części pocztówki widać także fragment ulicy, która prowadzi w kierunku centrum miasta. Wszystko to sprawia, że nie tylko możemy porównać architekturę, ale także codzienne życie mieszkańców oraz układ urbanistyczny miasta w tamtym okresie. Pochodzi ona z czasów zaboru pruskiego, na co wskazuje m.in. nazwa naszego miasta w lewym górnym rogu w języku niemieckim. XIX w. był dla Gniezna czasem trudnym, ale także pełnym zmian i rozwoju. W 1819 r., kiedy to w wyniku ogromnego pożaru spłonęło niemal całe miasto w dawnych granicach, odbudowa Gniezna wiązała się z koniecznością zmiany układu urbanistycznego. Co dzięki takim zabytkom jak poniższa pocztówka możemy weryfikować.

Gniezno, widok na katedrę, XIX/XX w., ze zbiorów MPPP.

Pocztówka zatytułowana „Gnesen, Bahnhofansicht” pochodzi z okresu ok. 1910-1914 r. i została wydana przez Friedricha Ebbecke z Gniezna. Ofiarowana przez gnieźnianina, stała się kolejnym elementem bogatej kolekcji, którą posiada Muzeum. Przedstawione zostały zabudowania dworca kolejowego w Gnieźnie widziane od strony torów. Po lewej stronie widoczna jest czterostanowiskowa parowozownia, charakterystyczna budowla służąca do przechowywania i konserwacji parowozów. Na dalszym planie znajduje się gmach stacji kolejowej, otwarty w 1872 r. Budynek stacji jest duży i monumentalny, co podkreśla znaczenie kolei w tamtym okresie. Widać również pozostałą infrastrukturę kolejową, która wspierała codzienną działalność dworca. Jak np. widoczną po prawej lokomotywownię, która została dobudowana później i istnieje do dziś.

Gnesen, Bahnhofansicht. Pocztówka z ok. 1910-1914 r., wydawnictwa Friedricha Ebbecke z Gniezna, ze zbiorów MPPP.

Piękny gmach dworca kolejowego prezentuje kartka pocztowa z lat 30/40. XX w. Dawniej ulica przy której znajduje się budynek nazywała się Parkowa, a podczas II wojny światowej - Parkstrasse. Widok na dworzec pochodzi ze skrzyżowania z ulicą Lecha, która w czasie wojny była przemianowana na Bahnhofstrasse. Dworzec został zbudowany w stylu neoromańskim i zachował swój pierwotny wygląd aż do przebudowy w drugiej połowie lat 60. XX wieku. Na odwrocie, w lewym górnym rogu, znajduje się podpis: „GNESEN. Bahnhof” (GNIEZNO. Dworzec kolejowy). Pocztówka była adresowana do "Herr Stefana Koperskiego" w Hohenwalde (prawdopodobnie chodzi o obecną wieś Wysokie w powiecie gorzowskim). W prawym górnym rogu znajduje się częściowo uszkodzony znaczek pocztowy z III Rzeszy, przedstawiający Ottona von Bismarcka. Data na stemplu pocztowym to 31.04.1941 r.

Gniezno, dworzec kolejowy, lata 30/40. XX w., awers, ze zbiorów MPPP.

Gniezno, dworzec kolejowy, lata 30/40. XX w., rewers, ze zbiorów MPPP.

Kolejna widokówka pochodzi z lat 30. XX w. i przedstawia gnieźnieński Rynek od ul. Farnej. Na tym przykładzie możemy porównać, że do obecnych czasów układ budynków nie zmienił się znacząco, ale widzimy niektóre szyldy i reklamy sklepowe, przedsiębiorstw które nie funkcjonują. Przykładem jest widoczna na pierwszym planie apteka. Do września 1939 r. nosząca nazwę „Pod Orłem”, została założona pod koniec XIX w. przez K. Kuglera. W latach 1906-1931 prowadził ją zięć Kuglera, S. Gnatkowski. Niemieccy okupanci po przejęciu apteki szybko ją zamknęli, a wyposażenie skonfiskowali. Widokówka pokazuje ostatnie miesiące jej działalności, ale już pod zarządem niemieckim i zmienioną na niemiecką nazwą „Adler Apotheke”. Dla zdjęć wykonanych po 1925 r. charakterystyczne są schody przy kamienicach widocznych na drugim planie, dobudowane po wyrównaniu płyty Rynku.  W centralnej części zdjęcia, na placu, można zauważyć przechodniów, a także kilka osób, które prawdopodobnie zajmują się codziennymi sprawami. Atmosfera zdjęcia jest spokojna, co sugeruje, że jest to typowy dzień w mieście.

Gniezno – Widok na Rynek od strony ul. Farnej, lata 30. XX w., ze zbiorów MPPP.

Ciekawa fotografia trafiła do nas w 2023 r. Przedstawia grupę dziewcząt z Przysposobienia Wojskowego Kobiet (PWK), które stoją na tle szybowca. Ujęcie wykonano 30 marca 1938 r. na dziedzińcu koszar jednej z gnieźnieńskich jednostek wojskowych. Paramilitarna organizacja powstała w 1923 r. Do lipca 1939 r. PWK liczyło ok. 47 tys. członkiń. Przygotowywano młode kobiety do różnych form służby na rzecz kraju, zarówno w czasach pokoju, jak i wojny. Program obejmował szkolenia z m.in. pierwszej pomocy, obsługi sprzętu wojskowego.

Fotografia - grupa dziewcząt z PWK na tle szybowca, stojącego na dziedzińcu koszar jednej z gnieźnieńskich jednostek wojskowych, 30 marca 1938 r., ze zbiorów MPPP.

Pocztówki i fotografie to cenne artefakty, które pozwalają nam przenieść się w czasie. Stare zdjęcia pokazują życie mieszkańców, architekturę, a także ważne wydarzenia, które miały miejsce.  Takie uwiecznione momenty sprzed kilkudziesięciu lat mogą przedstawiać miejsca, które dziś wyglądają zupełnie inaczej lub już nie istnieją. Dzięki nim możemy odtworzyć historię np. miasta, zrozumieć, jak rozwijały się różne dzielnice i jakie zmiany zachodziły w urbanistyce.

Każda przekazana pocztówka czy fotografia to kolejny kawałek układanki, który pomaga stworzyć pełniejszy obraz przeszłości. Dzięki darowiznom muzea mogą wzbogacać swoje zbiory i prezentować je w ramach wystaw, co pozwala odwiedzającym lepiej zrozumieć historię. Przekazywanie zabytków do muzeum to także forma edukacji dla przyszłych pokoleń. Mogą zobaczyć, jak wyglądało życie ich przodków, jak zmieniały się technologie, moda i sposób życia. To nie tylko lekcja historii, ale także lekcja o tym, jak ważne jest zachowanie dziedzictwa kulturowego.

Nawet najbardziej skromne przedmioty mogą być kluczem do przeszłości. Opowieść o nich warto poznać i zachować dla kolejnych pokoleń. Często zapominamy, że kryje się w nich coś więcej. Są bowiem kawałkami układanki przeszłości, które pomagają nam lepiej zrozumieć nasze korzenie i kształtować przyszłość. W programie „Nie kitraj zabytków” skupiamy się nie tylko na dostarczeniu informacji, ale również na budowaniu zaangażowania społecznego w ochronę zabytków. Nie bądźmy obojętni! Pamiętajmy, że najlepszym miejscem dla zabytków jest muzeum. Więcej o programie TUTAJ.

_______________

Redakcja oraz korekta: Jakub Magrian