Zobacz też

Dzisiejsza ul. Sobieskiego ciągnie się pomiędzy skrzyżowaniem ulic Lecha i Chrobrego a skrzyżowaniem Roosevelta oraz Żwirki i Wigury. Jej historia to przede wszystkim koszary, będące dziś siedzibą dwóch szkół średnich. Rzecz jasna, spory wkład w dzieje ulicy ma też była strzelnica, której zdjęcia także prezentujemy. Warto wspomnieć, że ten rejon, zapewne ze względu na koszary, to jeden z tych, które ucierpiały podczas II wojny światowej. Dziś nie piszemy o rzeźni i parku miejskim, którym poświęcimy wkrótce odrębny artykuł. Pozostawiamy też „Szwedzkie Szańce”, na których ponoć miała miejsce potyczka podczas potopu szwedzkiego. Z ciekawostek tej ulicy nadmieńmy jedynie, nie ilustrując zdjęciem, że to na niej mieszkał i dorastał Marek Piekarczyk – dzisiaj znany wokalista. Pierwsza część zdjęć składających się na fotograficzną historię ulicy to tylko niewielki wycinek.

Fotografia nieznanego autora, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

17. rocznica Powstania Wielkopolskiego. Jedna z uczestniczących drużyn przed koszarami 69. pułku piechoty w Gnieźnie na starcie corocznego rajdu, rozgrywanego w latach 30. XX w. na trasie Gniezno–Zdziechowa, szlakiem gnieźnieńskich kampanii Powstania Wielkopolskiego z grudnia 1918 r. W rajdzie uczestniczyli członkowie organizacji przygotowujących młodzież do służby wojskowej (Przysposobienia Wojskowego, Związku Strzeleckiego), organizacji patriotyczno-wychowawczych (gnieźnieńskiego hufca ZHP) oraz klubów i stowarzyszeń sportowych (m.in. KS „Stella”) i patriotyczno-sportowych (Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”). Zdjęcie przypuszczalnie przedstawia członków Polskiego Związku Strzeleckiego w wychodzącej na ul. Sobieskiego (wówczas Koszarową) bramie koszar 69. pułku piechoty, tuż przed startem w rajdzie. Na zdjęciu grupa młodzieży męskiej w zimowych mundurach, w furażerkach bez odznak. Na prawym rękawie munduru każdy z nich ma naszytą owalną odznakę z Orłem Białym, zbieżną z emblematem Związku Strzeleckiego.

Fotografia wykonana w maju 1921 r., autor nieznany, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Pamiątkowa fotografia członków gnieźnieńskiego bractwa kurkowego, wykonana w trakcie zawodów zorganizowanych z okazji Zielonych Świątek w 1921 r., na terenie tzw. Giełdy Strzeleckiej – siedziby bractwa, z kawiarnią i strzelnicą, położonej między obecnymi ulicami Roosevelta (wówczas Trzemeszeńską) i Sobieskiego (wówczas, na tym odcinku, Przy Rzeźni). Obecnie, w przebudowanym budynku kawiarni i siedziby bractwa, nr Roosevelta 42, mieści się Centrum Kultury Scena To Dziwna. W pierwszym rzędzie, piąty od prawej – ówczesny król kurkowy S. Szwarc. W trzecim rzędzie, trzeci od prawej – Tadeusz Sójkowski; w czwartym rzędzie, drugi od prawej – Stanisław Krawczyński. W centrum grupy widoczny sztandar bractwa.

Fotografia, zatytułowana „Infanterie-Kaserne” (koszary piechoty), pochodzi z serii emitowanej przez Atelier Ludwiki Eufemii Mąke w Gnieźnie w 1897 r., ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Koszary piechoty u zbiegu obecnych ulic Chrobrego i Sobieskiego. Do 1918 r. stacjonował w nich niemiecki 49. pułk piechoty, a w okresie międzywojennym – polski 69. pułk piechoty. Na zdjęciu południowy blok koszar od strony ul. Chrobrego, zbombardowany przez Luftwaffe we wrześniu 1939 r., obecnie nieistniejący. Widok w kierunku południowo-wschodnim. Zdjęcie wykonano z budynku na rogu ul. Chrobrego i ul. Lecha. 

Fotografia z 1924 r., autor nieznany, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Orkiestra 69. pułku piechoty na dziedzińcu koszar pułku w Gnieźnie, w dniu święta pułkowego 11 listopada 1924 r. Na czele orkiestry – kapelmistrz kpt. Święcicki.

Fotografia nieznanego autora wykona 22 stycznia 1925 r., ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Obchody 62. rocznicy wybuchu powstania styczniowego, 1925 r. Na zdjęciu widoczni żołnierze (w tym orkiestra) gnieźnieńskiego 69. pułku piechoty, otaczający siedzących w centrum kombatantów powstania – ochotników z zaboru pruskiego. Zdjęcie wykonano z bloku koszar pułku, przylegającego do ówczesnej ul. Koszarowej (od 1939 r. ul. Sobieskiego). 

Pocztówka z 1978 r. wydana przez Krajową Agencję Wydawniczą, ze zdjęciem Andrzeja Voellnagela, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Skrzyżowanie gnieźnieńskich ulic Lecha, Chrobrego i Sobieskiego. Blok na rogu ulic Chrobrego i Sobieskiego powstał w latach 50. XX w., w miejscu kamienic zbombardowanych w 1939 r. W głębi, na rogu ulic Chrobrego i Sienkiewicza, nieistniejący już, rozebrany w połowie lat 80. XX w. parterowy dom, mieszczący wówczas warsztat ładujący syfony z wodą sodową.

Pocztówka z około 1910-1918 r., wydana przez Paula Raucha z Gniezna, pochodząca z wtórnej polskiej emisji około 1919-1920 r., ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Wschodni blok kompleksu koszar niemieckiego 49. pułku piechoty w Gnieźnie, położonego między ulicami Chrobrego (wówczas Lindenstrasse) i Sobieskiego (wówczas Kasernerstrasse), widok od strony ul. Sobieskiego. Ilustracja na pocztówce ukazuje budynek w czasach, gdy zajmował go pułk armii cesarskiej, na co wskazują zarówno przechodzący ulicą niemieccy oficerowie, jak i powiewające na dachu kajzerowskie flagi. Pocztówka, opatrzona polskim nadrukiem „Koszary Strzelców wielkopolskich”, była wtórnie rozprowadzana przez nieznanego polskiego wydawcę po wyzwoleniu Gniezna spod zaboru pruskiego, gdy w koszarach stacjonował już 4. Pułk Strzelców Armii Wielkopolskiej. 

Pocztówka z około 1890-1900 r., wydana przez Eliasa Nossena w Gnieźnie, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Pocztówka fotograficzna z trzema fotografiami ukazującymi wnętrza kasyna oficerskiego w koszarach niemieckiego 49. pułku piechoty, u zbiegu ówczesnych ulic Lindenstrasse (dziś: Chrobrego) i Kasernerstrasse (dziś: Sobieskiego). Przedstawiają one (kolejno, od lewej do prawej, od góry do dołu) główną salę obiadową i dwa pokoje śniadaniowe.

Pocztówka z około 1900-1905 r., wydana przez Dr. Trenkler & Co. w Lipsku, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Skrzyżowanie obecnych gnieźnieńskich ulic: Chrobrego (pośrodku), Lecha (z prawej) i Sobieskiego (z lewej). Podpisane budynki to: koszary piechoty (dziś: siedziba III LO), szkoła handlowa (dziś: Zespół Szkół Ekonomiczno-Odzieżowych) oraz elektrownia i gazownia miejska. Piętrowy budynek na rogu ulic Chrobrego i Lecha w latach 1929-1939 był siedzibą Fabryki Octu Jana Bilskiego. Jadący ul. Chrobrego, załadowany workami wóz prawdopodobnie przewozi mąkę – produkt pochodzący z pobliskiego młyna parowego na rogu obecnych ulic Chrobrego i Mickiewicza (od 1936 r. w budynkach zakładu działała już drukarnia dziennika „Lech”, a w latach 1945-2000 – Miejskie Zakłady Graficzne). 

Pocztówka z około 1910-1914 r. wydana przez F. Hermanna z Gniezna, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Budynek siedziby gnieźnieńskiego bractwa kurkowego od strony ogrodu. Budynek mieścił również kawiarnię i restaurację. Ujęcie od strony otaczającego posesję parku, w którym znajdowała się strzelnica bractwa, między obecnymi ulicami Sobieskiego (wówczas Kasernerstrasse) i Roosevelta (wówczas Tremessenerstrasse). Wydawcą pocztówki był sam właściciel lokalu.
 

Pocztówka z około 1900-1907 r., wydana przez Wezel und Naumann A.G. w Lipsku, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Wschodni blok kompleksu koszar niemieckiego 49. pułku piechoty w Gnieźnie, położonego między ulicami Chrobrego (wówczas Lindenstrasse) i Sobieskiego (wówczas Kasernerstrasse), widok od strony ul. Sobieskiego. Ilustracja na pocztówce ukazuje budynek w czasach, gdy zajmował go pułk armii cesarskiej, na co wskazują przechodzący ulicą niemieccy oficerowie. 

Pocztówka z lat 20-30. XX w. wydana przez Drukarnię Narodową w Gnieźnie, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Ogródek kawiarni na tyłach siedziby gnieźnieńskiego Kurkowego Bractwa Strzeleckiego w parku miejskim w Gnieźnie. W głębi strzelnica, na której członkowie bractwa doskonalili swoje umiejętności i rozgrywali zawody. Siedziba, oprócz imprez bractwa, udostępniana była także innym organizacjom, np. na zabawy dobroczynne. 

Pocztówka z około 1900-1908 r. wydana przez B. Koschnicke, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Widok willi na rogu obecnych ulic Sobieskiego i Wyszyńskiego w Gnieźnie, dziś siedziby rektoratu Akademii Nauk Stosowanych im. Hipolita Cegielskiego. Należała ona do wzniesionej w 1895 r. rzeźni miejskiej i – jak głosi podpis – mieściła także restaurację. W 1927 r. rzeźnię przejęła i rozbudowała firma Bacon Export Gniezno S.A.

Fotografia z 1897 r. autorstwa Albina Johansmanna z Gniezna, ze zbiorów MPPP w Gnieźnie

Widok Kasernerstrasse (obecnej ul. Sobieskiego) i narożnika Lindenstrasse (obecnej ul. Chrobrego) w Gnieźnie, z kompleksem koszar niemieckiego 49. pułku piechoty. Z ukazanej na zdjęciu zabudowy przetrwała jedna kamienica (druga od prawej) oraz dwa bloki koszarowe. Blok koszar przy ul. Chrobrego i narożne domy zniszczył nalot w 1939 r. 

Jakub Magrian
Jarosław Mikołajczyk