O tym, że Winiary to specyficzne miasto w mieście, wiedzą nie tylko rapujące o Winksach składy hip-hopowe z PGN. Jak bardzo to odrębna, a jednocześnie nierozerwalna część miasta rymuje nie tylko Wiadrowski. To fyrtel, który jeszcze niedawno był odrębną wsią, a rozbudował się dzięki nieistniejącym już Wielkopolskim Zakładom Obuwia Polania. Historii tej dzielnicy oraz jej mieszkańców przyjrzymy się bliżej w nadchodzącym roku. Wbrew pozorom, Winiary to nie tylko fabryka nawozów Surofosfat, wieś i osiedle Radzym Gaudenty. Dziś pokazujemy kilka zdjęć obrazujących to, jak widziane są Winiary z innych dzielnic.

Pocztówka Biura Wydawniczego „Ruch”, fot. Krzysztof Jabłoński, 1964 r., ze zbiorów MPPP

Widok z wieży katedry na gnieźnieńską dzielnicę Grzybowo, z ulicami: Św. Wojciecha (w środku), zakręt ul. Św. Jana i część ul. Franciszkańskiej. Na prawym skraju zdjęcia – budynek sądu rejonowego, na lewym – dawna ochronka, pośrodku – obecna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Zjazdu Gnieźnieńskiego (wówczas – Bohaterów Westerplatte), za nią Kościół Św. Jana. W oddali, po prawej można dostrzec pierwsze bloki wzniesione w dzielnicy osiedlowej Winiary, utworzonej na terenach włączonych w 1963 r. do Gniezna z dawnej wsi o tej samej nazwie. Po lewej, na skraju ówczesnej zabudowy miejskiej, widoczna ciepłownia ogrzewająca wspomniane osiedle.

Pocztówka wydawnictwa Kunst - und - Postkarten Verlag, A. J. Ostrowski z Łodzi, fot. Werner Drews, ok. 1940-1944 r., ze zbiorów MPPP

Widok ze Wzgórza Panieńskiego (prawdopodobnie z wieży kościoła p. w. Wniebowzięcia NMP) na zachodnią część dzielnicy Gniezna zwanej Grzybowem. Na zdjęciu ulice: Św. Wojciecha, Św. Jana i Świętokrzyska, ujęcie w kierunku północno-zachodnim. Na pierwszym planie, po lewej, po południowo-wschodniej stronie ulicy - dwupiętrowa kamienica Św. Wojciecha 5, wraz z przybudówkami, położonymi na jej tyłach. Po prawej stronie fotografii, po południowej stronie ulicy Św. Jana, widoczny fragment gmachu szkolnego, w latach 1920-1939 - siedziby siedmioletniej Szkoły Powszechnej. Obecnie budynek jest siedzibą Szkoły Podstawowej nr 1 im. Zjazdu Gnieźnieńskiego. W głębi, na wzgórzu widoczny kościół p. w. Św. Krzyża i otaczający go cmentarz pod tym samym wezwaniem. W tle - Jezioro Świętokrzyskie. W oddali: po lewej widoczne tereny, należące do wsi Pyszczynek, po prawej tereny zajmowane obecnie przez Osiedle Jagiellońskie, stanowiące część dzielnicy osiedlowej Winiary.

Pocztówka wydawnictwa Wernera Drewsa z Poznania, fot. Horst Frege, ok. 1943 r., ze zbiorów MPPP

Widok ze Wzgórza Panieńskiego (na pierwszym planie dach klasztoru franciszkanów) na część Gniezna zwaną Grzybowem. Na zdjęciu obecna Dolina Pojednania (z lewej), w głębi ulice: Kilińskiego (pośrodku) i prostopadle do niej ul. 3 Maja. Za kamienicą stojącą opodal Doliny - niewidoczna stąd ul. Grzybowo. W oddali wieś Winiary, w 1963 r. włączona w granice Gniezna, z myślą o utworzeniu na jej terenach dzielnicy osiedlowej o tej samej nazwie.

Pocztówka Krajowej Agencji Wydawniczej, fot. A. Araszkiewicz, W. Stasiak, M. Raczkowski, 1975 r., ze zbiorów MPPP

Pocztówka z pięcioma fotografiami, przedstawiającymi Gniezno w połowie lat 70.XX w. Na pocztówce umieszczono w górnym rzędzie (od lewej do prawej): barwny herb miasta w formie grafiki, fotografię Rynku z widokiem na jego zachodnią stronę, z widocznym pośrodku wylotem ul. Tumskiej i katedrą w perspektywie ulicy oraz istniejącym wówczas pośrodku placu, skwerem z fontanną (zwaną popularnie "poidłem"), otwarte Drzwi Gnieźnieńskie w portalu południowym katedry archidiecezjalnej w Gnieźnie. W dolnym rzędzie (od lewej do prawej) ukazano: fragment osiedla w dzielnicy Winiary, skrzyżowanie ulic: Chrobrego i Mickiewicza, z widocznym budynkiem Teatru im. Aleksandra Fredry oraz pracownicę Gnieźnieńskich Zakładów Obuwniczych "Polania" pracującą przy linii produkcyjnej.

Fot. Janusz Chlasta (prawdopodobnie), 3 maja 1976 r., ze zbiorów MPPP

Statyści uczestniczący w inscenizacji uczty na dworze pierwszych Piastów, odgrywanej nad brzegiem Jeziora Winiary w Gnieźnie. Scena stanowiła fragment pierwszego z serii widowisk historycznych z cyklu „Legendy Znaku Piastów”, prezentowanych w latach 1976-1979 w Gnieźnie, według scenariuszy autorstwa Włodzimierza Dopierały i Stanisława Pasiciela. Widowiska z cyklu „Legendy Znaku Piastów” stanowiły gwóźdź programu imprezy „Gniezno Rodu Piastów” – trzydniowego festynu, organizowanego w latach 1976-1979 przez Urząd Miejski w Gnieźnie, w ramach corocznie obchodzonych „Dni Gniezna”.

Fot. autor nieznany, 20 sierpnia 1927 r., ze zbiorów MPPP

Pracownicy i osoby zwiedzające Fabrykę „Surofosfat” Sp. Akc. (wśród nich – Leon Barciszewski, burmistrz i prezydent Gniezna w latach 1925-1932). Zakład mieścił się w Winiarach pod Gnieznem (obecnie – dzielnica osiedlowa Gniezna) i był jedną z wytwórni nawozu organiczno-fosforowego, produkowanego przez wspomnianą spółkę, z siedzibą w Poznaniu.

Pocztówka Krajowej Agencji Wydawniczej, fot. Leonard Surowiec, 1986 r., ze zbiorów MPPP

Fragment Osiedla Kazimierza Wielkiego w Gnieźnie, najmłodszego z osiedli położonych w dzielnicy Winiary. Wzniesiono je w latach 80. XX w. Na pierwszym planie bloki: 34 (z lewej) i 32 (z prawej, częściowo zasłonięty drzewami). W głębi widoczne bloki: 8 (pośrodku) oraz 12 i 14 (z prawej).

Fot. Antoni Jeśmontowicz, lata 60. XX w., ze zbiorów MPPP

Ukazuje tereny dawnej wsi Winiary, w 1963 r. włączonej w granice Gniezna z myślą o utworzeniu dzielnicy osiedlowej o tej samej nazwie. Drewniany wiatrak, należał przed II wojną światową do, położonego w tym miejscu, majątku Osika (obecnie zajmuje je Osiedle Jagiellońskie). Wiatrak stał na wzgórzu nad sąsiednim Jeziorem Świętokrzyskim, aż do początku lat 70. XX w. Wówczas był już jednak zrujnowany.

Pocztówka fotograficzna Adolfa Treuguta z Gniezna, 1942 r., ze zbiorów MPPP

Widok na cmentarz i kościół p. w. Św. Krzyża (po prawej) i budynki nad Jeziorem Świętokrzyskim (po lewej) w Gnieźnie. Na pierwszym planie skrzyżowania ulic: Żabiej i Świętokrzyskiej. W miejscu, z którego wykonano zdjęcie, obecnie przebiega, obok skrzyżowania ulic, Trasa Zjazdu Gnieźnieńskiego. W oddali, po lewej - obszar wsi Winiary, w 1963 r. włączonej w granice Gniezna z myślą o utworzeniu na jej terenach dzielnicy osiedlowej o tej samej nazwie. Wiatrak stojący na wzgórzu, który można dostrzec na horyzoncie, należał do położonego w tym rejonie majątku ziemskiego Osika.

Broszura reklamowa nawozów firmy „Surofosfat” Sp. akc. z siedzibą w Poznaniu, ok. 1927 r., ze zbiorów MPPP

Spółka - producent nawozu organiczno-fosforowego, posiadała kilka wytwórni, w tym - fabrykę mieszczącą się w Winiarach pod Gnieznem (obecnie – dzielnica osiedlowa Gniezna). Broszura zawiera informacje dotyczące nawozu Surofosfat oraz opinie o wyrobie i potrzebie jego stosowania w rolnictwie. Całość broszury zawiera 24 strony, my prezentujemy 2.

Fot. "Gnieźnieński Fyrtel", Facebook

Widok na stację w kierunku wylotu na Nakło i Sławę. Skład wygląda na pociąg specjalny, chociaż może to być regularny kurs. Stacja, pierwotnie jako niewielki przystanek, powstała w 1887 r. jako Karlshof. Tak nazywała się wieś w okolicach dzisiejszego osiedla Orła Białego, zamieszkała głównie przez kolonistów niemieckich. Dopiero w latach późniejszych przyjęła nazwę Winiary Wielkopolskie, którą to pozostała do lat 70., kiedy znalazła się w granicach miasta. Odtąd zaczęła nosić nazwę Gniezno Winiary. Stacja przeszła rozbudowę w latach 1913-14, kiedy to wybudowano linię z Winiar do Sławy Wielkopolskiej przez Kłecko i Kiszkowo. Pierwotnie miała być ona wąskotorową, jednak ostatecznie zdecydowano się na normalny rozstaw torów. Dziś jest to chyba jedna z najbardziej malowniczych tras kolejowych w naszym regionie, brak większych miast, tereny zalesione, pola a przy tym brak słupów trakcyjnych i charakterystyczny stukot kół na szynach. Niestety, ostatni regularny pociąg pasażerski na tej trasie jechał w 1995 r.

Fot. Janusz Chlasta, lata 70. XX w.

Na pierwszym planie eka z Budowlanych 5 - “starego” Osiedla Tysiąclecia. W tle za nimi przyszłość - powstające osiedle Winiary.