Dziś, kiedy myślimy o Gnieźnie, coraz rzadziej przywołujemy tradycję rzemiosła i przemysłu. Pozostało kilka zakładów zatrudniających więcej niż 100 osób. Cała tradycja Fabryki Wirówek Różakolskiego sprowadza się dziś do firmy Trepko. Jest to zresztą przykład zakładu, który odwołuje się do swojej tradycji w całej rozciągłości. Możemy mówić o pewnym renesansie Polaneksu – szyjącego koszule. Po rozpadzie WZO Polania rozwinęło się kilka mniejszych zakładów szyjących buty. Szczególne miejsce zajmuje także spółka miejska Urbis, która także istnieje, jeśli sięgniemy do korzeni, ponad 100 lat. Powoli przygotowujemy się także do uczestnictwa w Festiwalu Fotograficznym im. Ireneusza Zjeżdżałki - wówczas pokażemy gnieźnieńskie zakłady pracy w obiektywie Janusza Chlasty, znanego gnieźnieńskiego fotoreportera. Dziś jednak kilka obrazów z naszych muzealnych zbiorów.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Rachunek, wystawiony przez Magazyn Miejskiego Wodociągu Gniezno 12 września 1938 r., za naprawę wodociągu przeprowadzoną 17 sierpnia tego r. w domu Jana Żuka, pod nr Rynek 6.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Pocztówka wydana przez zakład fotograficzny Wiktora Nowickiego w Gnieźnie. Pałac prymasowski w Gnieźnie, w głębi – garbarnia, widok od strony Góry Lecha, 1952 r. Widok z południowej wieży katedry lub z poddasza jej nawy na obecną ul. Łaskiego (do 1953 r. stanowiącą część ul. Poznańskiej) i położone za nią tereny na wschodnim brzegu jeziora Jelonek. W centrum zdjęcia – obecna ul. Łaskiego, z położonym po jej południowej stronie pałacem prymasowskim. Z prawej strony widoczna ul. Jeziorna. Na drugim planie, po prawej – jezioro Jelonek. Na lewo od niego, na wschodnim brzegu, wzdłuż ul. Jeziornej – budynki dawnej garbarni, do 1939 r. należącej do rodziny Rogowskich. Wśród nich charakterystyczna czteropiętrowa hala produkcyjna z wysokim kominem, zbudowana z muru pruskiego. Wraz z większością budynków po garbarni rozebrana w latach 50. XX w.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Pocztówka wydana przez zakład fotograficzny Wiktora Nowickiego w Gnieźnie. Pałac prymasowski w Gnieźnie, w głębi – garbarnia, widok od strony Góry Lecha, 1952 r. Widok z południowej wieży katedry lub z poddasza jej nawy na obecną ul. Łaskiego (do 1953 r. stanowiącą część ul. Poznańskiej) i położone za nią tereny na wschodnim brzegu jeziora Jelonek. W centrum zdjęcia – obecna ul. Łaskiego, z położonym po jej południowej stronie pałacem prymasowskim. Z prawej strony widoczna ul. Jeziorna. Na drugim planie, po prawej – jezioro Jelonek. Na lewo od niego, na wschodnim brzegu, wzdłuż ul. Jeziornej – budynki dawnej garbarni, do 1939 r. należącej do rodziny Rogowskich. Wśród nich charakterystyczna czteropiętrowa hala produkcyjna z wysokim kominem, zbudowana z muru pruskiego. Wraz z większością budynków po garbarni rozebrana w latach 50. XX w.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Pocztówka wydana przez niezidentyfikowany gnieźnieński zakład fotograficzny „FOTO URBAN”. Skrzyżowanie ulic: Dąbrówki, Łubieńskiego i 3 Maja, około 1950-1953 r. Widok od strony południowo-zachodniej. Na pierwszym planie – wysepka z klombami, powstała po likwidacji na początku lat 50. XX w. znajdującej się uprzednio w tym miejscu secesyjnej fontanny z przełomu XIX i XX w., zwanej przez mieszkańców „Źródełkiem Trojga Dzieci”. Na drugim planie – narożny budynek nr Dąbrówki 15, mieszczący w latach 1927-1939 oddział Fabryki Wódek i Likierów Bolesława Kasprowicza.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Pocztówka z około 1910-1918 r. wydana przez Richarda Borka w Brunszwiku. Widok z gnieźnieńskiego Rynku w kierunku ul. Tumskiej, w głębi – katedra. Wozy konne na Rynku wskazują, że fotografia powstała w dniu targowym. Po lewej stronie – na frontonie domu nr Rynek 8 widoczny szyld księgarni Jana Bernarda Lange, na rogu ul. Tumskiej, na fasadzie kamienicy nr Rynek 9 – głównej siedziby i sklepu firmowego Fabryki Amunicji Stanisława Nakulskiego. Firma powstała w 1882 r., początkowo produkując głównie amunicję myśliwską. Fabryka, rozwinięta z warsztatu rusznikarskiego, od połowy lat 20. XX w. działała przy ul. Witkowskiej 18. W 1923 r. prowadzenie fabryki przejął syn Stanisława Zygmunt.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Pocztówka z 1916 r. wydana przez Paula Raucha z Gniezna. Budynek obecnego Zespołu Szkół Ekonomiczno-Odzieżowych, ówczesnej Miejskiej Szkoły Handlowo-Przemysłowej, otwartej w 1904 r., przy ul. Chrobrego. Widok od strony północno-zachodniej w kierunku obecnej ul. Pocztowej.

Fot. Zbiory Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

Fotografia z około 1920-1926 r., autor nieznany. Widok z południowo-wschodniego brzegu jeziora Jelonek na katedrę archidiecezjalną i pałac prymasowski w Gnieźnie (w głębi, po lewej) oraz bliżej – główną halę produkcyjną garbarni gnieźnieńskiej. Zakład, jako warsztat Aarona Rogowskiego z 1843 r., do końca XIX w. rozrósł się do rozmiarów dużej wytwórni. Pod zarządem jego synów Alfreda i Ericha działała ona do 1939 r.

Fot. Powiatowa Spółdzielnia Pracy Usług Wielobranżowych, Z-d Foto Nr 27 Gniezno, ul. Łaskiego 20

Fotografia. Turniej Miast: Gniezno kontra Kalisz, 8 września 1970 r. Rywalizacja pracowników branży mięsnej. Na pierwszym planie – przedstawiciel Gniezna, z przyczepioną do fartucha plakietką z literą „G”, przy modelu anatomicznym krowy, pomocnym w konkurencji, w której zadaniem uczestników było jak najszybsze podzielenie mięsa wołowego według kategorii. Ujęcie w kierunku zachodniej pierzei Rynku. W tle – fragment dolnej elewacji kamienicy nr Rynek 10, mieszczącej wówczas siedzibę PZU. Na narożniku kamienicy nr Rynek 10 widoczny podnośnik, zamontowanej w tym miejscu na czas imprezy windy budowlanej, dostarczonej przez gnieźnieński ZREMB.

Fot. Powiatowa Spółdzielnia Pracy Usług Wielobranżowych, Z-d Foto Nr 27 Gniezno, ul. Łaskiego 20

Fotografia. Turniej Miast: Gniezno kontra Kalisz, 8 września 1970 r. Rywalizacja szlifierzy. Jeden z reprezentantów Gniezna (z plakietką „G” przyczepioną do rzemieślniczego fartucha) prezentuje, unosząc przed kamerą, metalową atrapę miecza – jedną z dwóch specjalnie wykonanych na tę okazję, naostrzoną przez uczestników konkurencji z Gniezna, przy pomocy ręcznej szlifierki. Tak przygotowane narzędzia należało potem wypróbować, ścinając wstęgi zawieszone na stojaku (jeden z nich, przeznaczony dla drużyny z Kalisza, oznaczony tabliczką z literą „K”, widoczny jest w tle, po lewej stronie). Liczba ściętych wstęg i czas wykonania zadania decydowały o zwycięstwie w konkursie. Obok – dziennikarz prowadzący turniej, na lewo od niego – kolejny szlifierz z gnieźnieńskiej reprezentacji. Naprzeciw nich – operator TVP filmujący widowisko. Ujęcie w kierunku północnej pierzei Rynku. W tle – fragment dolnej elewacji kamienicy nr Rynek 14. Kamienicę nr Rynek 13 zasłania podstawa ogromnego napisu „GNIEZNO” (na skraju zdjęcia widoczna litera „O”) ustawionego przy pomocy dźwigów, produkowanych w miejscowych zakładach ZREMB.

Fot. Powiatowa Spółdzielnia Pracy Usług Wielobranżowych, Z-d Foto Nr 27 Gniezno, ul. Młodej Gwardii

Fotografia. Gniezno. Obchody Święta Pracy, 1 maja 1972 r. Pochód pierwszomajowy na ul. Chrobrego – pracownicy ZREMB-u. W tle – północno-wschodnia pierzeja ul. Chrobrego. Po lewej – fragment pierzei południowej z widocznym częściowo gmachem poczty głównej.

Fot. Powiatowa Spółdzielnia Pracy Usług Wielobranżowych, Z-d Foto Nr 27 Gniezno, ul. Młodej Gwardii

Fotografia. Gniezno. Obchody Święta Pracy, 1 maja 1972 r. Pochód pierwszomajowy na ul. Chrobrego – pracownicy Fabryki Guzików „Lech”. W tle – północno-wschodnia pierzeja ul. Chrobrego. Po lewej – fragment pierzei południowej z widocznym częściowo gmachem poczty głównej.

Jakub Magrian